اسلام در طبرستان و

اسلام در طبرستان

محمد ولی تکاسی

[email protected]

با توجه به وجود تقویم های دیلمی و طبری و مقایسه آن با تقویم هجری شمسی می توان احتمال داد تقریبأ 200 سال بعد از حمله اعراب به ایران و به دلیل استقامت اهالی محلی(غیر خداپرست) و با توجه به وجود باتلاق ها و جنگلی بودن منطقه و عدم آشنایی اعراب به آن، مردم طبرستان بر دین آباء و اجدادی خود باقی ماندند. سپس با حمله نخستین سردار اسلام به مازندران که سعیدبن العاس بود و تمیشه را در سرحد گرگان و نامیه را متصّرف شد، اسلام در مازندران حاکم شد.

دیوان مازندران

در منابع کُهن پهلوی بارها به ديوان مازندران اشاره شده است.بنا به گزارش­ های پيش از اسلام، مازندران هيچگاه منطقه قوم آريايی شمرده نمی‌شده است. فردوسی در شاهنامه نيز مازندرانيان را از جمله دشمنان کيش برشمرده است .بنا بر متن شاهنامه، از شاهان ايراني تنها کاووس قصد گشادن مازندران را کرد که به دست ديو سفيد که خطرناک­ترين ديوان بود گرفتار شد و رستم پس از گذشتن از هفت خوان، ديو سپيد را بکشت و شاه را در رویان نجات داد. واژه "ديو" (از کلمه داو اوستایی) در ميان اقوام آريايی معني خدا مي­دهد. ديوان مازندران، بوميانی بودند که به دين زرتشتی اعتقادی نداشتند و اعتقاد ديرينه­ شان به ديو يَسنا بود و اين امر سبب جنگ های ديرپا ميان ايرانيان زرتشتي و آنان شده بود. در شاهنامه، تهمورث ديوبند در قبال آموختن سواد و نوشتن، ديوان را آزاد مي­ کند. پس دانش، تمدن، هنر و فرهنگ آنان بيشتر از آدميان دیگر بوده چنانکه به تهمورث خط را مي ­آموزند و به فرمان جمشيد خانه مي­ سازند. ديوان شهرنشين مازندران، مردمی زورمند، دلير و جنگجو بوده ­اند چون آنها را از قوم خشن و غول پیکر انسان نئاندرتال می­دانند ولی آریایی­ ها مردمی برازنده، نجیب و خوش قامت بودند و برای دیوان حتی شاخ و دُم حیوانی را در تصویرگری­ های غار کمربند و هوتو در نوشهر متصوّر شده ­اند.

فردوسی آنها را سگسار و گرگسار می ­نامید چون اغلب پوستین پوش (پوست سگ ، گرگ و گاو) بودند و یا به روایتی از واژه اسکَت (به معنای چابک و ورزیده) نام دار سکاهای مهاجر از قفقاز بودند.

بنا بر بعضی اقوال مازندران مجموعه چهار کلمه است: ماز= دیو ، انا= خدا ، در و ان. یعنی سرزمین دیوپرستان(غیر خدا پرست، نگارنده). کلمه انا را می توان در دو کلمه آناهیتا و وارنا نیز مشاهده نمود که اولی به معنای خدای خورشید و دومی بمعنی دروغ پرست است.

زنده یاد احمد کسروی در کتاب شهریاران گمنام می نویسد که منطقه گیلان در نقشه های امروزی در زمان سامانیان دیلمانیا دیلمیان معروف بوده که اقامتگاه دو تیره به نام گیل ودیگری دیلم بوده است. بطلمیوس مورخ یونانی این دو تیره را از مادها می داند .علاوه بر آن مردمانی نیز در سواحل جنوب غربی دریای شمال ایران زندگی می کردند که به نام کادوسیان موسوم گشته اند که عده ای می پندارند کادوسیان همان نیاکان تالش های امروزی هستند که در یونانی تالوش و بعدا به تالش و در نوشته های لاتینی کوه های تالیش نامیده شده اند که دنباله آن کوه البرز (البروز) و رشته های کوچک موازی با آن مانند طارم علم کوه و غیره قرار دارد.

http://stgraphic.persiangig.com/image/%D8%B9%D9%83%D8%B3/20.jpg

هنوز آثار اشکانیان، ساسانیان و دولت های بعدی در شهرهای مازندران از جمله ییلاقات شهرستان رامسر نظیر جواهرده، جنت رودبار و اشکور کشف شده و یا شناسایی می­شوند که نشان از قدمت چند هزارساله این مناطق دارد.

اسلام در اوایل قرن دوم هجری جایگزین دین مَزدیَسنا و آتش پرستی در طبرستان شد. در این عصر حکّام عرب که از طرف خلیفه در آنجا فرمانروایی می­کردند همه سنی مذهب بودند . چندی نگذشت که داعیان علوی بر قسمتی از مازندران تسلط یافتند و به اشاعه مذهب تشیّع به خصوص تبلیغ عقاید مذهب زیدیه پردختند. ولی اسپهبدان طبرستان و رستمدار برای تقلیل نفوذ داعیان شیعه رعایای خود را به قبول آیین تسنن وا می داشتند. همچنین عده کثیری از طرفداران مذهب اسماعیلیه در نواحی کوچک وجود داشتند. این ناحیه توسط حشاشین یا طرفداران حسن صَباح به تدریج اشغال می شد. بعد از مدتی دراز دین مزدیسنا به کلی از میان رفت و مذهب تشیع در زمان حکومت سادات مرعشی (760 هجری) مذهب رسمی مازندرارن (طبرستان) شد. ولی در رستمدار آیین تسنن تا زمان حکومت کیومرث بن بیستون (857 هجری) رواج داشت. سرانجام این امیر رعایای خود را به قبول مذهب شیعه وادار نمود.

در سال 250 هجری حسن بن زید علوی (معروف به داعی کبیر) مؤسّس سلسله سادات زیدیه طبرستان نواده های خلفای دست نشانده عرب را از مملکت خود بیرون نمود و سلسه باوندیان در جبال سواد کوه و سلسله پادوسبانی (گاوباره) در جبال رستمدار( و رویان) تسلط و استقلال داشتند. در اواخر قرن سوم هنوز آتشکده های زرتشتی در کوههای سواد کوه روشن بود.

سخت سر و حومه آن نیز از این جنگ ها و کشمکش ها برای دست یابی به حکومت محروم نماند و در سال ...... به آتش کشیده شد. هنوز آثار قلعه ها و بناهای اسماعیلیان بر بالای قله مارکوه و ییلاقات رامسر بر جای مانده است.