در شهر رامسر، درخت ها ایستاده می میرند.

محمد ولی تکاسی

[email protected]

مقدمه

از جوانان چهار دهه پیش و قبل تر ،کمتر کسی است که نام رامسر، عروس شهرهای ایران و اردوهای پیش آهنگی و ورزشی دانش آموزان دختر و پسر را نشنیده باشد یا سفری به این دیار نکرده باشد. نزدیکی کوه بزرگ ایلمیلی با ساحل دریا در غربی­ ترین نقطه از استان پهناور مازندران و وجود آب و هوای نیمه مدیترانه­ای و رطوبت فراوان سبب ریزش نزولات جوی بالاتر از 1800 میلیمتر سالیانه در این شهر می شود. خاک مرغوب و وزش بادهای باران زا از سیبری و سمت دریای خزر سبب ایجاد جنگلی بِکر و انبوه بازمانده از جنگل های هیرکانی با تنوّع زیستی فوق العاده از فلور گیاهی و فون جانوری در آن شده است که چشم هر بیننده­ای را خیره می­کند. لذا هرساله علاوه بر گردشگران داخلی و خارجی ده­ها تن از دانشمندان و محقّقین و پژوهشگران علوم زیستی، گیاهی، جانوری و پرنده شناسی به این شهر سفر می­کنند تا به درک و شناسایی ناشناخته­ها بپردازند و اندکی بر دانش و آگاهی خود بیافزایند.

امروزه اهمیت جنگل ها بر هیچ کس پوشیده نیست؛ جنگل چهره زمین را زیبا می سازد، چشم اندازهای دلنواز و بی بَدیل به آن می بخشد، اقلیم را متعادل می سازد، هوا را پالایش می کند و اکسیژن را بدون هیچ مزد و منّتی در اختیار بشر قرار می دهد(خبرگزاری مهر،1394). اما در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی و توسعه امکانات و زیرساخت­هایی نظیر راه، تردّد وسایل نقلیه، گردشگران و طبیعت گردان بدون ملاحظه با عدم حفظ مواهب طبیعی و صرفأ برای چندساعت گذراندن اوقات فراغت در جنگل ها در مسیرهای جواهرده و یا جنگل دالخانی و کوه­های حومه شهر رامسر نسبت به شکستن شاخه­های درخت، برپا کردن آتش در زیر درختان چند صد ساله و رهاکردن زباله ها در طبیعت و ده ها عمل دیگر چهره طبیعت سرسبز رامسر، این شهر نمونه هدف گردشگری استان مازندران را دگرگون کرده­اند. توسعه گردشگری در رامسر به جای افزایش درآمد ساکنین و توسعه اکوتوریسم در حال حاضر بیشتر تهدیدی جدی برای طبیعت زیبای این شهر به شمار می آید. ورود فاضلاب های شهری به داخل رودخانه­های آب شیرین و مرگ میلیون­ها موجودات آبزی و ازبین رفتن نسل تعدادی از ماهیان بومی این رودخانه­ها نیز مشکلی بر مشکلات دیگر افزوده و محیط رودخانه ها را برای تخم ریزی ماهیان در فصل تخم ریزی نامساعد کرده است. شکار بی رویه آنها در مصّب رودخانه و رَمپ های ایجاد شده برای احداث کنار گذر ساحلی در رامسر نیز محیط زندگی ماهی­های خزر و محل تخم ریزی آنها را ناامن نموده است.

علیرغم اعمال قانون ساخت و ساز در حومه شهرها، تغییر کاربری اراضی و همچنین زحمت و تلاش و پیگیری کارشناسان شهرسازی و بنیاد مسکن و نهادهای ذیربط، متأسفانه رشد قارچ گونه ساختمان­ها و آپارتمان­ها بدون پارکینک کافی در دل جنگل­ها علاوه بر ایجاد غول های سنگی و دیوارهای بتنی از جنس آهن و سیمان که هیچ سنخیتی با طبیعت سرسبز اطراف خود ندارند سبب برهم زدن نمای ظاهری جنگل­های رامسر، باغات کشاورزی و ایجاد مشکلات زیست محیطی نظیر مهار رواناب های سطحی و دفع فاضلاب های خانگی در سطح منطقه شده است.

آلودگی آب و هوا در مناطق جنگلی و افزایش جمعیت ساکن در این مناطق در عرض چند دهه می­تواند چهره طبیعت سرسبز را دستخوش تغییرات بزرگی نماید و درختان جنگلی چند صد ساله را مورد تهدید جدی قرار بدهد و رفته رفته از مقاوت آنها در برابر شرایط نامساعد محیطی بکاهد. این درختان با حرکت خزنده­ای جای خود را به سکونت­گاه­های انسانی داده و ما بعد از چندین سال دیگر نه تنها اثری از آنها نخواهیم دید بلکه با انجام تغییرات آب و هوایی در اثر پدیده جنگل خواری و تغییر کاربری اراضی کشاورزی، شاهد ازبین رفتن فلورگیاهان بومی و فون جانوری و برهم خوردن زنجیره های غذایی و از همه مهمتر عدم تعادل زیستی در این منطقه خواهیم بود. انگار که درخت ها دیگر جایی برای ماندن ندارند و ایستاده می­میرند.

ایران در زمره کشورهایی است که به سرعت به سمت بیابانی شدن در حرکت است و سالانه حدود ۱۰۰ هزار هکتار از جنگل‌ها در معرض نابودی و بیابانی شدن هستند. مناطقی که در معرض خشکی و بیابانی شدن هستند تنها مربوط به مناطق خشک و کم بارش نیستند بلکه مناطق سرسبز و جنگل‌های شمالی کشور هم در خطر بیابانی شدن قرار گرفته اند(شکوری،1401). شاید تا چندین سال دیگر برخی از تغییرات آنقدر شدید اتفاق بیافتند که ما شاهد بیابان شدن جنگل ها در منطقه سرسبز شمال کشور بالاخص رامسر باشیم.

مجمع عمومی ‌سازمان ملل متحد روز ۲۱ مارس (اول فروردين) را به عنوان "روز جهانی جنگل" معرفی کرد تا نقش غیرقابل انکار جنگل‌ها در پایداری سرزمین و شادابی حیات جانوران و گیاهان را برای دولت ها پررنگ تر نماید. پاسداشت این روز جهانی از سال ۲۰۱۳ آغاز شده و هدف بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی نسبت به جنگل ها بوده است(خبرگزاری مهر، 1394).

مردی که در 41 سال یک بیابان را به جنگل تبدیل کرد(زهرا گیان، 1401)

مردم رامسر، شاهد تغییر و برهم خوردن اکوسیستم دریا و جنگل نه تنها بهتر نشدن بلکه بدترشدن آن در هر سال نسبت به سال قبل­تر هستند. رفته رفته از حریم جنگل و باغات کشاورزی و مناطق سرسبز که در زیبایی شهر و ایجاد چشم­اندازها دخالت مستقیم دارند کاسته شده و شهرت جهانی رامسر به واسطه داشتن طبیعت بکر و زیبا زیر سؤال می رود!. شاید روزی برسد با صرف هزینه های هنگفت و گذشت زمانی طولانی هم نتوان اکوسیستم جنگل را به روز اول برگرداند. سازمان جنگل­ها به دلیل کمبود تجهیزات و نیروی انسانی به تنهایی توان مقابله با بیابان زایی را ندارد.

این امر نیازمند اقدام عاجل برای ارائه، ثبت و تصویب طرح­های طبیعت یار نظیر پرورش و انتقال به عرصه از نهال­های جنگلی(بالاخص انجیلی ، لیلکی و شمشاد که در معرض خطر هستند)، انجام امور آبخیزداری و پخش سیلاب، آموزش و همکاری مردم محلی و گردشگران با نگرش توسعه گردشگری پایدار و انجام پروژه­های کارشناسی شده زیست محیطی در اسرع وقت می باشد.

منابع مورد استفاده:

شکوری،م.1401 .عوامل انسانی بیابانی شدن جنگل ها؛ مخرب‌تر از عوامل طبیعی. اداره منابع طبیعی استان گیلان.

خطر بیابان شدن جنگل های ایران. 1394. خبرگزاری مهر.

شریعت نژاد،ش. 1396.سازمان جنگل­ها توان مقابله با بیابان زایی را ندارد.(خبرگزاری گراف).

گیان،ط.1401. مردی که در 41 سال یک بیابان را به جنگل تبدیل کرد.(خبرگزاری شرق).