لای ماهی ، تیل‌خوس (به معنی گِل‌خواب)

https://anzoplus.com/wp-content/uploads/2020/09/147A.jpg

https://anzoplus.com/wp-content/uploads/2020/09/147A.jpg

http://mozooshenasi.ir/wildlife/wp-content/uploads/2021/05/49.jpg

خانواده: (کپورماهیان) Cyprinidae

نام علمی : Tinca tinca

نام انگلیسی: Tench

نام فارسی : لای ماهی ، تیل‌خوس (به معنی گِل‌خواب) 

مشخصات ظاهری:

دارای دندان‌های حلقی یک ردیفی با فرمول ۴-۵ می‌باشد. حداکثر طول و وزن در این ماهی به ترتیب، ۶۳ سانتی متر و ۱۶۰۰ گرم (میانگین ۲۰ سانتی متر و ۱۱۰ گرم) می‌باشد.

تعداد خارهای آبششی ۱۲-۱۱ عدد، دندان حلقی دو ردیفی با فرمول ۵۰۳-۳۰۵ و بندرت 502 – 205 می‌باشد. بدن در ناحیه پشت فشرده و خط جانبی در قسمت باله پشتی به سمت شکم انحنا پیدا می‌کند. طول استاندارد 2/3-7/2 برابر ارتفاع بدن، دهان تا حدی حالت فوقانی، باله پشتی از انتهای خط فرضی عمود بر انتهای باله شکمی شروع می‌شود.
باله شکمی، مخرجی و تا حدی دمی، قرمز است.

بدن این ماهی ضخیم و تا حدی گرد و از دو پهلو کمی فشرده‌است. خط جانبی کامل و بدن از فلس‌های ریزی پوشیده شده‌است. دهان کوچک و فوقانی و دور همه باله‌ها گرد است. میان باله دمی فرورفتگی کمی وجود دارد. ساقه دمی کوتاه و کلفت بوده و بدن از ماده لزجی پوشیده شده‌است. باله دمی آن‌ها حالت چنگالی ندارد. چشم‌ها قرمز رنگ است. یک جفت سبیلک کوتاه دارد. رنگ بدن در طرفین سبز زیتونی با جلوه‌ای طلایی و باله‌ها به رنگ تیره‌است.

پراکنش:

حوضه دریای خزر(مرداب انزلی، سفید رود).لای ماهی در عمق دریاچه‌ها و رودخانه‌هایی که دارای جریان کم و پوشیده از گیاهان آبزی باشد، زندگی می‌کند. پراکندگی و انتشار لای ماهی در آب‌ها حتی شامل آبهای لب شور و از طرفی تا رودخانه‌های به ارتفاع ۱۶۰۰ متر نیز می‌باشد. لای ماهی در روز خود را از نور مخفی می‌کند و با شروع شب برای تغذیه فعال می‌شود. این ماهی پس از جستجو و یافتن آبزیان کفزی شامل لارو حشرات و نرم‌تنانی که در درون لجن خود را مخفی کرده‌اند، از آن‌ها تغذیه می‌کند.

 تغذیه:

لای ماهی همه چیز خوار است و ازکفزیان، نوزاد حشرات، نوزاد نرمتنان و گیاهان آبزی تغذیه می‌کند.

تولید مثل:

در ۳ تا ۴ سالگی بالغ می‌شود. تعداد تخم‌ها در این ماهی ۳۰۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰۰ عدد است. این ماهی پس از ۳ سال به وزن ۵/۰ کیلوگرم می‌رسد و دارای خواب زمستانی است. ماهی نر از سن دو سالگی که طولی برابر با ۱۲ سانتی متر دارد به علت طویل بودن باله شکمی و تعداد زیاد شعاع‌ها، از ماهی ماده تمیز داده می‌شود. زمان تخم ریزی بر حسب دمای آب بین ماه‌های اردیبهشت تا تیرماه است. دمای مناسب آب برای تخمریزی ۲۰-۱۹ درجه سانتی گراد می‌باشد.

ماهیان بالغ قبل از تخم ریزی به صورت دسته جمعی، در کنار ساحل شنا می‌کنند. طول مدت تخمریزی 5-2/1 ماه است و تخم‌ها در هر هفته ریخته می‌شوند. هنگامی که ماهی ماده تقریباً ۵۰۰ گرم وزن دارد، تعداد تخم‌ها حدود ۳۰۰۰۰۰ عدد است. 

بهترین روش صید ورزشی:

تکنیکهای انتظاری (ریسه کف خواب وسبک فیدر).

بهترین طعمه ها برای صید:

جوشانده اسانسدار،لارو حشرات و ماگوت وکرم خاکی.

بهترین زمان صید ورزشی :

بهترین فصل صید لای ماهی در رودخانه و تالابها اواخر تیر ماه تا اواخرآبان ماه می باشد .

در شهرستان رامسر و حومه

به این نوع ماهی کپور در لهجه گیلکی رامسری "تول خاس" گفته می شود و بیشتر در جلگه و تالاب ها، کانال های آبرسانی و رودخانه های با جریان کم آب و  از ریشه نیزارها و جلبک ها و حشرات کفزی استفاده می نماید . زندگی آن گروهی است و در فصل بهار تخمریزی و تکثیر می نماید.

گوشت آن بعد از طبخ دارای مزه و طعم خاصی است که شاید به مذاق برخی خوش نیاید.